Στις 7 το πρωί του Σαββάτου 4 Απριλίου φύγαμε με ένα πούλμαν από τη Νίκαια, παραλάβαμε και αρκετούς φίλους από το μετρό του Αιγάλεω και στο Κιάτο κάναμε την πρώτη στάση μας για καφεδάκι και ξεμούδιασμα. Περάσαμε στην απέναντι ακτή της Ρούμελης διασχίζοντας τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, αυτό το σύγχρονο επίτευγμα που εγκαινιάστηκε το 2004, την παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, εκατό και πλέον χρόνια μετά την πρόταση του Χαρίλαου Τρικούπη στο ελληνικό κοινοβούλιο για γεφύρωση του Στενού.

 

Εδώ οι Τούρκοι κατασκεύασαν τα “ Μικρά Δαρδανέλλια ” στην είσοδο του Κορινθιακού κόλπου, ένα στο Ρίο κι ένα στο Αντίρριο, για την προστασία της Ναυπάκτου. Σήμερα στέκουν στο ίδιο σημείο “ φύλακες ”  της Γέφυρας. Γύρω στις 11  βρισκόμαστε στο Κάστρο της Ναυπάκτου, από τα πιο καλοδιατηρημένα παραδείγματα φρουριακής αρχιτεκτονικής, που χτίστηκε πάνω στα ερείπια του αρχαίου, ίχνη του οποίου βλέπει κανείς ακόμα και σήμερα. Από τους Ενετούς συντηρήθηκε, όταν κυρίευσαν τη Ναύπακτο το 1407. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την πόλη έκαναν τις δικές τους μετασκευές. Το κάστρο διαθέτει 5 αμυντικές ζώνες ή διαζώματα και δύο βραχίονες , ανατολικό και δυτικό, οι οποίοι έφταναν μέχρι κάτω στο λιμάνι και με 2 πύργους εκατέρωθεν του στομίου του το προστάτευαν. Μέσα στο Κάστρο σώζονται εκτός των άλλων ερείπια τζαμιού και τουρκικού λουτρού, καθώς και θεμέλια οικιών.

Αφού θαυμάσαμε αυτό το εξαιρετικό δημιούργημα των διαφόρων “ ιδιοκτητών ” του και  απολαύσαμε τη θέα της Ναυπάκτου αλλά και του Κορινθιακού από εκεί ψηλά, κατεβήκαμε στην παραλία του Γρίμποβου, όπου ήταν το ξενοδοχείο μας. Πήραμε τα δωμάτιά μας και όσοι θέλαμε βγήκαμε για βόλτα στην παλιά πόλη.

Στην αρχή του περιπάτου μας είδαμε τα ερείπια του ενός από τα 2 Ασκληπιεία που διέθετε η πόλη, με την προτομή του θεού μπροστά στο δρόμο, σύγχρονο δημιούργημα. Ανακαλύψαμε το Στενοπάζαρο, ένα πλακόστρωτο σοκάκι με διώροφα παραδοσιακά κτίρια εκατέρωθεν, με τα καλαίσθητα καφέ και τα προσεγμένα καταστήματα σήμερα, που παλαιότερα υπήρξε η εμπορική αγορά, μια ανάσα από το λιμάνι, όπου κατέφταναν τα εμπορεύματα. Είδαμε από μακριά το Ρολόι πάνω στο λόφο, το οποίο χτίστηκε το 1914 και κάποιοι από εμάς ανηφόρισαν ως εκεί από το πλακόστρωτο σοκάκι στο πλάι του Αγ. Δημητρίου, στον οποίο μπήκαμε και προσκυνήσαμε.  Περνώντας μέσα από τον ανατολικό βραχίονα του Κάστρου, που σήμερα κόβεται από το δρόμο και τμήματα του οποίου βρίσκονται και μέσα σε σπίτια, φτάσαμε στο μοναδικό και γραφικό λιμανάκι της Ναυπάκτου, με τον Παξινό Γιώργο Ανεμογιάννη στο δυτικό βραχίονα να παρακολουθεί την πόλη από ψηλά κρατώντας έναν πυρσό στο χέρι. Το Μάιο του 1821 έβαλε φωτιά σε μια τουρκική κορβέτα, αλλά τον έπιασαν και είχε άσχημο τέλος. Για να τον τιμήσουν έστησαν το χάλκινο άγαλμά του σε αυτό το σημείο του λιμανιού. Στην πλευρά αυτή είδαμε και το λιτό πάρκο Θερβάντες με τη ραδινή φιγούρα του Ισπανού ποιητή και συγγραφέα, αξιωματικού στην περίφημη ναυμαχία της Ναυπάκτου, τον Οκτώβριο του 1571, στην οποία οι ενωμένοι Ευρωπαίοι κατάφεραν σημαντικό πλήγμα στους Τούρκους.

Στην ανατολική πλευρά του λιμανιού με τα όμορφα παραδοσιακά κτίρια και τα μαγαζάκια είδαμε, απ΄εξω μόνο, το Φετιχέ Τζαμί, κτισμένο το 1499 από το Σουλτάνο Βαγιαζίτ ως προσφορά στον Αλλάχ. Είναι χώρος επισκέψιμος και χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Εμείς δυστυχώς το βρήκαμε κλειστό.

Πάνω ακριβώς από την πλατεία του λιμανιού βρίσκονται τα Μποτσαρέικα, μια συνοικία με πλακόστρωτα δρομάκια, η οποία πήρε το όνομά της από τον Πύργο του Μπότσαρη, κτίσμα του 15ου αι. Σήμερα ανήκει στο ίδρυμα Δημ. και Αίγλης Μπότσαρη και στεγάζει μόνιμη έκθεση για τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου.

Επιστρέψαμε στην παραλία του Γρίμποβου, σε ταβέρνα της οποίας γευματίσαμε τρώγοντας νόστιμο ψαράκι και στις 3 και κάτι αναχωρήσαμε για το Ηρωικό Μεσολόγγι. Κάθε χρόνο το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων  γιορτάζεται η Έξοδος του Μεσολογγίου με μεγάλη λαμπρότητα και με την παρουσία Ελλήνων και ξένων, που έρχονται να αποτίσουν φόρο τιμής σε όλους τους γενναίους που θυσιάστηκαν τον Απρίλιο του 1826, κατά τη 2η πολιορκία. Γι΄αυτό εξάλλου βρεθήκαμε κι εμείς  στο μαρτυρικό αυτό τόπο. Φτάσαμε την ώρα που έκαναν την παρέλασή τους οι διάφορες Φιλαρμονικές και, μέχρι να έρθει  η ώρα της βραδινής πομπής, ξεναγηθήκαμε πρώτα στον Κήπο των Ηρώων, χώρο όπου έθαβαν τους νεκρούς τους οι Μεσολογγίτες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, αφού ήταν αποκλεισμένο το νεκροταφείο. Ξεχωρίζει εδώ ο Τύμβος με οστά αγωνιστών, με το μαρμάρινο λιοντάρι στην κορυφή, δώρο του Όθωνα και της Αμαλίας, ο τάφος του Μάρκου Μπότσαρη με την “Παιδούλα”, σταυροί πεσόντων και πολλά άλλα μνημεία Ελλήνων και ξένων αγωνιστών, όπως του Μάγερ και του Λόρδου Βύρωνα. Στη συνέχεια μπήκαμε πάλι στο πούλμαν και ακολουθώντας πορεία προς νότο φτάσαμε στην Τουρλίδα, έχοντας δεξιά μας τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και αριστερά τη λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας, με τις χαρακτηριστικές καλύβες, τις “ πελάδες ” και τα πολλά και διάφορα είδη πουλιών. Η Τουρλίδα είναι στην ουσία μια κατοικημένη νησίδα του Πατραϊκού, που τη διασχίζει ένας μακρύς δρόμος, ο οποίος και διαχωρίζει τις 2 λιμνοθάλασσες. Πήρε το όνομά της από το ομώνυμο υδρόβιο πουλί που απαντά στα νερά της λιμνοθάλασσας. Κάποιοι από εμάς επέστρεψαν με τα πόδια στη ηρωική πόλη, ενώ μερικοί περπάτησαν όλο το δρόμο που ενώνει με τη στεριά.

Επιστρέφοντας στο Μεσολόγγι, πήγαμε γύρω στα 30 άτομα στην Πινακοθήκη που στεγάζεται στο νεοκλασικό κτίριο του Δημαρχείου της πόλης, στην πλατεία του Μ. Μπότσαρη, με πρωτότυπους πίνακες αλλά και με αντίγραφα γνωστών έργων του Ντελακρουά και άλλων καλλιτεχνών. Όταν τελειώσαμε με την ξενάγηση εκεί, ξεκινούσε ήδη και η πένθιμη πομπή από το χώρο της Μητρόπολης του Αγ. Σπυρίδωνα, η οποία κατέληξε μετά από 2 ώρες στον Κήπο των Ηρώων. Παρέλασαν νέοι και ενήλικες με παραδοσιακές φορεσιές από όλη την Ελλάδα, κρατώντας το λάβαρο του Αγώνα καθώς και όπλα της εποχής της Επανάστασης. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση στο χώρο του Κήπου και την εκφώνηση πανηγυρικού από το Δήμαρχο ακολούθησαν η αναπαράσταση της ανατίναξης του Χρήστου Καψάλη και ψαλμοί από τη χορωδία του Πνευματικού κέντρου. Συγκινημένοι από τον όλο εορτασμό αναχωρήσαμε από το Μεσολόγγι μετά τις 11 το βράδυ, ικανοποιημένοι που καταφέραμε να κάνουμε το “ προσκύνημά ” μας και να συμμετέχουμε κι εμείς στην απότιση φόρου τιμής προς όλους εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία μας. Την επόμενη μέρα, Κυριακή των Βαΐων, μετά το πρωινό μας, κατά τις 8:30, παίρνοντας πάλι το δρόμο προς Μεσολόγγι, ξεκινήσαμε για τον Αράκυνθο ή Ζυγό, το βουνό που θα περπατούσαν οι  πεζοπόροι μας, με ορμητήριο το χωριό Αγριλιά, κοντά στον Άγιο Συμεών.  Με τα απότομα βράχια, τα καταφύγια και τις σπηλιές του ήταν το στέκι των Αρματολών και των Κλεφτών, αλλά και η κρυψώνα των “ Ελεύθερων Πολιορκημένων ”, όσων σώθηκαν, μετά την Έξοδο. Επειδή είναι μεγάλη η οικολογική  σημασία του βουνού, έχει ενταχθεί μαζί με το φαράγγι της Κλεισούρας, που περάσαμε, στο Δίκτυο Natura 2000. Αφήσαμε τους “γενναίους” μας, οι οποίοι ξεκίνησαν τη διαδρομή τους με βροχή, και οι υπόλοιποι πήραμε το δρόμο για το γύρο της Τριχωνίδας, της μεγαλύτερης λίμνης της Αιτωλοακαρνανίας αλλά και όλης της Ελλάδας, αρχίζοντας από τα νότια παράλιά της. Βροχή και θολή ατμόσφαιρα μας εμπόδιζαν να έχουμε μια σαφή εικόνα της λίμνης και των οικισμών, το θέαμα όμως δεν έπαυε να είναι μαγευτικό.  Μικρά ή μεγαλύτερα χωριά, άλλα κοντά άλλα μακρύτερα από τη λίμνη, όπως οι Παππαδάτες, η Γραμματικού, η Γαβαλού, με το αρχαίο Τριχώνειο κοντά της, η Καψορράχη, τα Σιταράλωνα, το Πετροχώρι με την καλύτερη θέα στη λίμνη, “ παρέλασαν ” μπροστά μας και σε λίγο φτάσαμε στην πρώτη μας στάση, το Θέρμο. Υπήρξε πρωτεύουσα της Αιτωλικής Συμπολιτείας, θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο όλων των Αιτωλών τον 4ο αι. π.Χ.

Αφού αφήσαμε υπό βροχή κάποιους φίλους στην πλατεία του σύγχρονου χωριού, που διαθέτει και Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, γυρίσαμε πίσω στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο του Θέρμου, όπου ο φύλακας μας ξενάγησε σύντομα στα διάφορα μνημεία, όπως το ναό του Απόλλωνα Θερμίου και της Λαφρίας Άρτεμης, τις 3 στοές, το βουλευτήριο, την κρήνη και τα υπολείμματα των τειχών της πόλης, η οποία καταστράφηκε στα τέλη του 3ου αι. π.Χ. 

 Αφού παραλάβαμε όσους έμειναν στο χωριό, αρχίσαμε να παίρνουμε κατεύθυνση προς τα βορειοδυτικά, ώστε να ολοκληρώσουμε το γύρο μας. Περάσαμε από την Αγ. Σοφία, με τους μικρούς αλλά εντυπωσιακούς καταρράκτες της, τον Παλαιόμυλο, με τον παλιό νερόμυλο, και καταλήξαμε στην αξιόλογης αρχιτεκτονικής  Μονή Μυρτιάς, Χτίστηκε το 1491 σε τοποθεσία με θέα προς τη λίμνη, διαθέτει ένα μικρό καθολικό, γεμάτο με τοιχογραφίες, και παρεκκλήσια, κελιά, 2 μοναχούς και είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου, πολύτιμες εικόνες της οποίας φυλάσσονται εδώ. Στο μοναστήρι αυτό έμεινε για κάποιο διάστημα και ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος καταγόταν από το κοντινό Μέγα Δένδρο.

Αφήνοντας πίσω τη Μυρτιά, σε λίγα μόλις χιλιόμετρα, σταματήσαμε στο μικρό παραλίμνιο χωριό Δογρή ή Ντουγρί, όπως ονομάστηκε από τον Μουχτάρ Πασά, για το γεύμα μας. Επιλέξαμε κάποια από τις 2 όμορφες ταβέρνες, όπου δοκιμάσαμε νόστιμα θαλασσινά και ψάρι, όπως η μέρα το καλεί, και χορτάτοι αναχωρήσαμε. Περάσαμε από την Παραβόλα, το αρχαίο Βουκάτιο, μέρος των τειχών του οποίου είδαμε ψηλά στο λόφο και συνεχίσαμε  ως το Καινούριο και το Παναιτώλιο, ονομασία που θύμιζε και συμβόλιζε το κοινό των Αιτωλών, ολοκληρώνοντας έτσι την όμορφη βόλτα μας στην Τριχωνίδα.

Ξαναγυρίσαμε στην Αγριλιά, παραλάβαμε τους πεζοπόρους μας και όλοι μαζί πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Περάσαμε στην απέναντι ακτή με το φέρι τώρα και  ακολουθήσαμε την Εθνική Πάτρας – Αθήνας. Μια στάση κάναμε στο Κιάτο για καφέ και άλλες ανάγκες και κατά τις 9 ήμαστε στη Νίκαια.